ยารักษาอาการไอ
ยารักษาอาการไอ การแพทย์แผนโบราณของไทยมีภูมิปัญญาและตำรับยามากมายที่ใช้ในการรักษาและบรรเทาอาการไอ ซึ่งมักพิจารณาจากลักษณะของอาการไอ (ไอแห้ง ไอมีเสมหะ ไอเรื้อรัง) และสาเหตุที่สัมพันธ์กับธาตุในร่างกาย
แนวคิดการรักษาอาการไอในแผนไทย:
ในแพทย์แผนไทย อาการไอ มักเกี่ยวข้องกับ:
- ธาตุน้ำกำเริบ: ทำให้มีเสมหะมาก ไอมีเสมหะ มักเกิดจากความเย็นเข้าสู่ร่างกาย
- ธาตุลมกำเริบ: ทำให้ไอแห้ง ไอมีเสียง หรือไอติดขัด เกิดจากลมเดินไม่สะดวก
- ธาตุไฟกำเริบ: ทำให้ไอมีอาการเจ็บคอ แสบคอ ไอแห้ง มีไข้ร่วมด้วย
- ภาวะธาตุหย่อน: ร่างกายอ่อนแอ ภูมิคุ้มกันต่ำ ทำให้ไอเรื้อรัง
สมุนไพรเดี่ยวและตำรับยาที่นิยมใช้บรรเทาอาการไอ:
-
มะแว้ง (Solanum trilobatum / Solanum indicum):
- สรรพคุณ: มีรสขม ช่วยขับเสมหะ แก้ไอ ลดการอักเสบ มักใช้แก้ไอมีเสมหะ
- วิธีใช้:
- มะแว้งเครือ: ใช้ผลสดโขลกคั้นเอาน้ำจิบ หรือเคี้ยวผลสด
- มะแว้งต้น: ใช้ผลสดโขลกคั้นเอาน้ำจิบเช่นกัน
- ปัจจุบันมีในรูปแบบยาเม็ดอม หรือยาน้ำแก้ไอมะแว้ง
-
มะขามป้อม (Phyllanthus emblica):
- สรรพคุณ: มีรสเปรี้ยวอมฝาด อุดมด้วยวิตามินซีสูง ช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน แก้ไอ ขับเสมหะ บรรเทาอาการเจ็บคอ
- วิธีใช้:
- ใช้ผลสดเคี้ยว หรือจิ้มเกลือรับประทาน
- นำมาคั้นน้ำจิบ หรือต้มน้ำดื่ม
- มีในรูปแบบยาอม หรือยาน้ำแก้ไอสำเร็จรูป
-
มะนาว (Citrus aurantifolia):
- สรรพคุณ: รสเปรี้ยว อุดมด้วยวิตามินซี ช่วยละลายเสมหะ บรรเทาอาการไอและเจ็บคอ
- วิธีใช้: บีบน้ำมะนาวผสมน้ำผึ้งและเกลือเล็กน้อย จิบเมื่อมีอาการไอ
-
ขิง (Zingiber officinale):
- สรรพคุณ: รสเผ็ดร้อน ช่วยขับลม แก้คลื่นไส้ ขับเสมหะ ทำให้ชุ่มคอ บรรเทาอาการไอแห้งและไอมีเสมหะ
- วิธีใช้: นำขิงสดมาทุบให้พอแตก ต้มกับน้ำดื่มเป็นน้ำขิงอุ่นๆ หรือชงกับน้ำร้อนดื่ม
-
ฟ้าทะลายโจร (Andrographis paniculata):
- สรรพคุณ: รสขมจัดและมีฤทธิ์เย็น ช่วยลดไข้ ต้านการอักเสบ บรรเทาอาการเจ็บคอ และไอจากหวัด
- วิธีใช้: รับประทานในรูปแคปซูล หรือต้มดื่ม ตามคำแนะนำของผู้เชี่ยวชาญ (ไม่ควรใช้ติดต่อกันนานเกินไป)
-
เพกา (Oroxylum indicum):
- สรรพคุณ: เปลือกต้นมีรสขมฝาดเย็น มีฤทธิ์แก้ไอ ขับเสมหะ บำรุงธาตุ นิยมใช้แก้ไอเรื้อรัง
- วิธีใช้: นำเปลือกต้นมาต้มน้ำดื่ม หรือเป็นส่วนผสมในตำรับยาแก้ไอ
-
ดีปลี (Piper retrofractum):
- สรรพคุณ: รสเผ็ดร้อน ช่วยแก้ไอ ขับเสมหะ แก้หอบหืด
- วิธีใช้: มักใช้เป็นส่วนผสมในตำรับยาแก้ไอ หรือใช้ดีปลีบดผสมน้ำผึ้งปั้นเป็นลูกกลอนเล็กๆ อม
-
ชะเอมเทศ (Glycyrrhiza glabra):
- สรรพคุณ: รสหวานชุ่มคอ ช่วยละลายเสมหะ แก้ไอ ทำให้ชุ่มคอ ลดการระคายเคือง
- วิธีใช้: ใช้ชะเอมเทศเป็นส่วนผสมในยาอม หรือนำมาต้มน้ำดื่ม
ตำรับยาแก้ไอแผนโบราณที่นิยม:
- ยาอมแก้ไอสมุนไพร: ส่วนใหญ่มักมีส่วนผสมของมะแว้ง มะขามป้อม ชะเอมเทศ หรือสมุนไพรอื่นๆ เพื่อให้ชุ่มคอ บรรเทาอาการไอ
- ยาน้ำแก้ไอแผนโบราณ: มักมีส่วนผสมของมะแว้ง มะขามป้อม เพกา หรือสมุนไพรอื่นๆ ที่มีสรรพคุณแก้ไอ ขับเสมหะ
วิธีการอื่นๆ ในการบรรเทาอาการไอแบบแผนโบราณ:
- จิบน้ำอุ่นบ่อยๆ: ช่วยให้คอชุ่มชื้น ลดการระคายเคืองและช่วยละลายเสมหะ
- การกลั้วคอด้วยน้ำเกลือ: ช่วยลดการอักเสบและฆ่าเชื้อในลำคอ
- รับประทานอาหารอ่อนๆ และมีประโยชน์: เลี่ยงอาหารรสจัด ของทอด ของมัน ที่อาจกระตุ้นอาการไอ
ข้อควรระวังที่สำคัญ:
- การไออาจเป็นสัญญาณของโรค: อาการไออาจเกิดจากหลายสาเหตุ ตั้งแต่หวัดธรรมดาไปจนถึงโรคที่ร้ายแรงกว่า เช่น หลอดลมอักเสบ, ปอดอักเสบ, วัณโรค หรือโรคกรดไหลย้อน หากไอเรื้อรัง ไอมีเลือดปน ไอมีไข้สูง หอบเหนื่อย หรือมีอาการผิดปกติอื่นๆ ร่วมด้วย ควรรีบไปพบแพทย์แผนปัจจุบันเพื่อวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้อง
- ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ: การใช้สมุนไพรควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์แผนไทย หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสมุนไพร เพื่อให้แน่ใจว่าเหมาะสมกับอาการและสภาพร่างกายของคุณ และไม่มีข้อห้ามใช้กับยาอื่นที่คุณกำลังรับประทานอยู่
- สมุนไพรบางชนิดมีข้อจำกัด: เช่น ฟ้าทะลายโจร ไม่ควรรับประทานต่อเนื่องนานเกินไป และมีข้อควรระวังในผู้ป่วยบางกลุ่ม
การแพทย์แผนโบราณสามารถเป็นทางเลือกหนึ่งในการบรรเทาอาการไอเบื้องต้น แต่สิ่งสำคัญคือการสังเกตอาการและปรึกษาแพทย์เมื่ออาการไม่ดีขึ้น หรือมีอาการรุนแรงครับ
ยารักษาอาการไอ
ตำรับยาขนานที่ ๑
เกลือทะเล / ใบพลู (ใบพลูกินกับหมาก)
วิธีปรุงยา
ล้างใบพลูให้สะอาด นําใบพลูใส่ ปากเคี้ยวพร้อมกับเกลือทะเล แล้วอมไว้ กลิ่นน้ํายาลงลําคอบ้าง ๒-๓ครั้ง
(ตํารายาหลวงปู่ศุข)
ตํารับยาขนานที่ ๒
น้ําผึ้งแท้ / นามะนาว
วิธีปรุงยา
ผสมน้ํามะนาวกับน้ําผึ้งแท้เข้าด้วยกัน แล้วนำมาดื่มให้หมดในครั้งเดียว (ตํารายาหลวงปู่ศุข)
ตํารับยาขนานที่ ๓
แง่งขิง / หัวหอม / เกลือทะเล / น้ําผึ้งแท้
วิธีปรุงยา
นําแง่งขิง หัวหอม และเกลือทะเลอย่างละพอสมควรมาตําเข้าด้วยกัน
ให้ละเอียด
วิธีรับประทาน
เมื่อจะรับประทานให้นํามาผสมกับ น้ําผึ้งแท้รับประทาน
(ตํารายาหลวงปู่ศุข)
ตํารับยาขนานที่ ๔
หัวข่า / ผลมะนาว / น้ําตาลทรายขาว / หรือน้ําตาลทรายแดง
วิธีปรุงยา
ใช้หัวข่า ผลมะนาว และน้ําตาลทราย อย่างละพอสมควร โดยนํา หัวข่ามาทุบพอๆ แล้วฝานเป็นชิ้นบางๆ
บีบน้ํามะนาวและเติมน้ําตาลทรายลงผสม ใช้อมไว้ และค่อยๆ เคี้ยวกลืนลงสู่ลําคอบ้าง
(ตํารายาหลวงปู่ศุข)
ตํารับยาขนานที่ ๕
สัมมะขามเปียก / น้ำผึ้ง
วิธีปรุงยา
นําส้มมะขามเปียกและน้ําผึ้งมา วิธีปรุงยาผสม และกวนจนกระทั่งเข้ากันดี แล้วรับประทานทั้งส้มมะขามเปียกและ คั้นเอาแต่น้ํา ผสมกับน้ําผึ้งแล้วกวนนําผลมะเกลือทั้งหมดมาตําแล้วน้ําผึ้ง
(ตํารายาหลวงปู่ศุข)
ตํารับยาขนานที่ ๖
ขมิ้นอ้อย / กระเทียม / พริกไทย ดีปลี ใบปีบ
วิธีปรุงยา
นําเครื่องยาทั้งหมดอย่างละพอสมควร มาตํารวมกันให้ละเอียด แล้ว ปั้นเป็นแท่งเก็บไว้
วิธีใช้
เมื่อจะใช้ให้นําแท่งยาละลายกับน้าผึ้ง กวาดคอเป็นยาแก้ไอ
(ตํารายาของหลวงอินทรอาญา)
ตํารับยาขนานที่ ๗
ผลมะเกลือ / จํานวนเท่าอายุคนป่วย
วิธีปรุงยา
นำผลมะเกลือทั้งหมดมาตำแล้วคั้นเอาแต่น้ำ ผสมกับน้ำผึ้งแล้วกวนให้เข้ากัน ใช้จิบเลาไอ
(ตํารายาของหลวงอินทรอาญา)
