ยารักษาพิษกาฬ
ยารักษาพิษกาฬ ในทางการแพทย์แผนโบราณไทย “พิษกาฬ” หมายถึงอาการไข้ที่มีความรุนแรงสูง มักมีผื่นหรือจ้ำเลือดสีคล้ำเกิดขึ้นตามผิวหนัง ร่วมกับอาการอื่นๆ ที่แสดงถึงความผิดปกติอย่างรุนแรงของร่างกาย เช่น คอแข็ง หลังแอ่น ชักกระตุก อาการเหล่านี้มักเป็นผลมาจากการติดเชื้อรุนแรง เช่น ไข้กาฬหลังแอ่น (Meningococcal disease) ซึ่งเป็นการติดเชื้อแบคทีเรียที่สามารถทำให้เกิดการอักเสบของเยื่อหุ้มสมองและติดเชื้อในกระแสเลือดได้ ซึ่งเป็นภาวะที่อันตรายถึงชีวิต
สำหรับการรักษาพิษกาฬตามแนวทางการแพทย์แผนโบราณ จะเน้นการ “กระทุ้งพิษ” หรือ “ถอนพิษ” ซึ่งหมายถึงการขับพิษร้อนออกจากร่างกาย ลดความรุนแรงของไข้ และปรับสมดุลธาตุ โดยใช้สมุนไพรที่มีฤทธิ์เย็นจัด และมีสรรพคุณในการดับพิษไข้ต่างๆ
สมุนไพรเดี่ยวและตำรับยาที่นิยมใช้ในการบรรเทาพิษกาฬ (ในอดีตและตามตำรา):
สมุนไพรเดี่ยว:
- ว่านมหากาฬ: มีหัวใต้ดินรสเย็น ใช้กินเป็นยาดับพิษร้อน พิษกาฬ พิษอักเสบ พิษเซื่องซึม แก้ไข้กระสับกระส่าย ใบสดโขลกผสมเหล้าพอกฝี ถอนพิษ บรรเทาอาการปวดแสบปวดร้อน
- บอระเพ็ด: มีรสขมจัดและมีฤทธิ์เย็นจัด มีสรรพคุณในการลดไข้ ถอนพิษไข้ และแก้ร้อนในกระหายน้ำ ถือเป็นสมุนไพรที่ใช้แก้ไข้พิษ ไข้กาฬได้ดี
- ย่านาง: มีรสจืดเย็น ช่วยลดไข้ ดับพิษร้อน ถอนพิษไข้ และแก้ไข้พิษต่างๆ นิยมนำใบมาคั้นน้ำดื่มเพื่อลดความร้อนในร่างกาย
- รางจืด: มีฤทธิ์เย็น มีสรรพคุณถอนพิษ แก้ไข้ แก้ร้อนใน และบรรเทาอาการแพ้
- เพกา (เปลือกต้น): มีรสฝาด ขม เย็น ช่วยดับพิษกาฬ แก้ร้อนใน ดับพิษโลหิต
- เนระพูสี: มีรสฝาด สรรพคุณแก้ไข้เหนือ ไข้พิษ ไข้กาฬ
- พิษนาศน์: ต้นรสจืดขื่นเอียน ดับพิษกาฬ แก้ไข้เซื่องซึม
- มหาสดำ: รสเย็น สรรพคุณแก้ไข้พิษไข้กาฬ แก้ร้อนในกระหายน้ำ
- รากไคร้เครือ: รสขมขื่นปร่า สรรพคุณแก้พิษไข้ พิษกาฬ
- ว่านกีบแรด: รสจืดเย็น แก้พิษไข้พิษตานซาง
ตำรับยาแผนโบราณ:
- ยาห้าราก (เบญจโลกวิเชียร): เป็นตำรับยาที่สำคัญและมีสรรพคุณ “กระทุ้งพิษต่างๆ หรือถอนพิษต่างๆ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ ไข้หัว ไข้เพื่อดีและโลหิต” ประกอบด้วยรากสมุนไพร 5 ชนิด ได้แก่ รากย่านาง, รากคนทา, รากชิงชี่, รากเท้ายายม่อม และรากมะเดื่ออุทุมพร
- ยาจันทน์ลีลา: แม้จะเน้นแก้ไข้ทั่วไป แต่ก็มีสรรพคุณลดความร้อนในร่างกาย ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญในการบรรเทาอาการไข้พิษ
- ยาเขียวหอม: มีสรรพคุณแก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ และในบางตำรับมีการกล่าวถึงสรรพคุณ “แก้พิษหัด พิษสุกใส” ซึ่งมีความคล้ายคลึงกับอาการผื่นจากไข้พิษ
- ตำรับยาหกสิงห์: ตำรับยานี้มีสรรพคุณรักษา “ไข้พิษ ไข้กาฬ” ประกอบด้วยรากคนทา, รากชิง, รากเท้ายายม่อม, รากมะเดื่อชุมพร, รากกำยาน, รากน้ำนอง
ข้อควรระวังและคำแนะนำที่สำคัญอย่างยิ่ง:
- ความรุนแรงของโรค: โรคไข้กาฬ โดยเฉพาะไข้กาฬหลังแอ่น เป็นโรคที่ร้ายแรงและมีอัตราการเสียชีวิตสูง หากไม่ได้รับการรักษาที่เหมาะสมและทันท่วงทีในทางการแพทย์แผนปัจจุบัน
- การวินิจฉัย: การวินิจฉัยว่าเป็น “พิษกาฬ” ในทางการแพทย์แผนปัจจุบันต้องอาศัยการตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อระบุเชื้อที่เป็นสาเหตุ
- ปรึกษาแพทย์: หากสงสัยว่าป่วยเป็นไข้กาฬหรือมีอาการรุนแรง เช่น มีไข้สูง ผื่นขึ้นรุนแรง ปวดศีรษะมาก คอแข็ง ชักกระตุก ควรรีบไปพบแพทย์แผนปัจจุบันโดยเร็วที่สุด เพื่อให้ได้รับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง เช่น การให้ยาปฏิชีวนะ ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งในการรักษาโรคติดเชื้อแบคทีเรีย
- การใช้สมุนไพรเป็นส่วนเสริม: การใช้ยาแผนโบราณในการบรรเทาพิษกาฬควรพิจารณาเป็นเพียงส่วนเสริมภายใต้การดูแลของแพทย์แผนปัจจุบัน และจะต้องไม่ใช้แทนการรักษาทางการแพทย์แผนปัจจุบันที่จำเป็น
ในปัจจุบัน การแพทย์แผนไทยอาจมีบทบาทในการประคับประคองอาการหรือฟื้นฟูร่างกายหลังการรักษาไข้พิษรุนแรงแล้ว หรือในกรณีของไข้ที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อรุนแรง แต่หากเป็นไข้กาฬแท้จริง (Meningococcal disease) การรักษาด้วยยาแผนปัจจุบัน (ยาปฏิชีวนะ) คือสิ่งจำเป็นที่สุดและสำคัญที่สุดในการช่วยชีวิตผู้ป่วย
ยารักษาพิษกาฬ
ตำรับยาขนานที่ ๑ (ยาเม็ดดำข้ามทะเล)
กลุ่มที่ ๑
พริกไทย ๑ บาท / ดีปลี ๑ บาท / ขิง ๑ บาท / ลิ้นทะเล ๑ บาท / ผิวมะกรูด ๑ บาท / กระดูกงูเหลื่อม ๑ บาท /
ผลสะบ้าใหญ่ ๑ บาท / ผลประกำดีควาย ๑ บาท / เมล็ดในมะนาว ๑ บาท / เปลือกหอยแครง ๑ บาท
เบี้ยจั่น ๑ บาท / กระเทียม ๑ บาท / ขมิ้นอ้อย ๑ บาท / ผลผักชี ๑ บาท
กลุ่มที่ ๒
ใบสะเดา ๕ บาท / ใบบอระเพ็ด ๕ บาท
กลุ่มที่ ๓
ถ่านไม้ซาก ๕ บาท / น้ำต่างหางหนูมะพร้าว
วิธีปรุงยา
นำเครื่องยาในกลุ่มที่ ๑ มาสุมไฟ พอระอุดี ส่วนเครื่องยาในกลุ่มที่ ให้คั่วไฟพอเหลืองกรอบดี แล้วนำ เครื่องยาทั้งหมดมาบดประสมด้วย น้ำต่างหางหนูมะพร้าว ปั้นเป็นเม็ด เก็บไว้
วิธีรับประทาน
เมื่อจะรับประทานให้เอาบอระเพ็ด หญ้าแพรก ๑ ขมิ้นอ้อย ๑ ตำ ประสมกัน แล้วผสมน้ำปัสสาวะ
(ที่ไม่มีเชื้อโรค) เล็กน้อย ใส่รับประทาน กับยาที่ปั้นไว้ครั้งละ ๕ เม็ด แก้พิษภาพให้ร้อนทุรนทุรายใช้เกิด
ศักดิ์สิทธิ์นักแล (ยาประจำบ้านของพระไสว)
ตำรับยาขนานที่ ๒ (ยาล้างกาฬ)
สมอไทยเท่าอายุ / ลูกประคำดีควาย ๑๕ ลูก (มะคำดีควาย) / ลูกมะกอก ๕ ลูก
หัวว่านมหากาฬ ๑ บาท / ใบระกา ๑ บาท / เกสรทั้งห้า สิ่งละ ๑ บาท / ฝักคูน (ฝักราชพฤกษ์) ๓ ฝัก
วิธีปรุงยา
นำเครื่องยาทั้งหมดใส่ลงในหม้อ ต้มรวมกัน แล้วกรองเอาแต่น้ำยาดื่ม
วิธีรับประทาน
ดื่มก่อนรับประทานอาหาร วันละ ๒ เวลา เช้า เย็น
(ตำรายาของพระเคชพระคุณ ท่านเจ้าคุณพระสมุทรคุณาจารย์)
