ยารักษาฝี
ยารักษาฝี: ภูมิปัญญาแพทย์แผนไทย
ยารักษาฝี ฝี คือการอักเสบเป็นหนองใต้ผิวหนังหรือในเนื้อเยื่อ ซึ่งอาจทำให้เกิดอาการปวด บวม แดง ร้อน และอาจมีไข้ได้ ในตำราแพทย์แผนไทยโบราณ โดยเฉพาะ ตำราพระโอสถพระนารายณ์ ได้บันทึกตำรับยาหลากหลายที่ใช้สมุนไพรธรรมชาติเพื่อช่วยลดการอักเสบ ขับหนอง และสมานแผลจากฝี
1. ตำรับยาต้มแก้พิษฝีภายในภายนอก (จากตำราพระโอสถพระนารายณ์)
ตำรับนี้ใช้เปลือกมะฝ่อร่วมกับสมุนไพรอื่นๆ และมีพิธีกรรมในการเตรียม
- ส่วนประกอบ:
- เปลือกมะฝ่อ 3 เปลือก (แต่ละเปลือกยาว 3 นิ้ว)
- ชิงซี่ 1 ตำลึง
- รากไม้รวก 1 ตำลึง
- ข้าวเย็นทั้งสอง (ข้าวเย็นเหนือและข้าวเย็นใต้) อย่างละ 1 ตำลึง
- วิธีปรุงยา:
- ให้กลั้นใจถากเอาเปลือกมะฝ่อทีละเปลือกให้ได้ 3 เปลือก แต่ละเปลือกยาว 3 นิ้ว
- ระหว่างถากเปลือกแรก ให้ท่อง “อิ”
- เปลือกที่สอง ให้ท่อง “สุ”
- เปลือกที่สาม ให้ท่อง “ติ”
- จากนั้นนำเปลือกมะฝ่อที่ได้มาต้มกับเครื่องยาที่เหลือทั้งหมด
- กรองเอาแต่น้ำยาสำหรับดื่ม
- ให้กลั้นใจถากเอาเปลือกมะฝ่อทีละเปลือกให้ได้ 3 เปลือก แต่ละเปลือกยาว 3 นิ้ว
- สรรพคุณ: แก้พิษฝีทั้งภายในและภายนอก
2. ตำรับยาพอกฝีจากขมิ้นอ้อยและสมุนไพร (จากตำราพระโอสถพระนารายณ์)
ตำรับนี้เป็นยาใช้ภายนอก โดยนำสมุนไพรมาบดกับเหล้าแล้วพอกบริเวณที่เป็นฝี
- ส่วนประกอบ:
- ขมิ้นอ้อย 1 ส่วน
- แป้งข้าวหมาก 2 ส่วน
- ข้าวไหม้ (ข้าวที่ไหม้ติดก้นหม้อ) 4 ส่วน
- ใบชะมดต้น 8 ส่วน
- วิธีปรุงยา:
- นำเครื่องยาทั้งหมดมาบดรวมกันกับเหล้า
- วิธีใช้:
- ใช้พอกฝีทุกชนิด
3. ตำรับยาพอกฝีจากขมิ้นอ้อย น้ำตาลโตนด และหัวป่านต้น (จากตำราพระโอสถพระนารายณ์)
ตำรับนี้เป็นยาพอกที่มีส่วนประกอบน้อยชิ้น แต่เชื่อว่าได้ผลดี
- ส่วนประกอบ:
- ขมิ้นอ้อย 8 แว่น
- น้ำตาลโตนด 1 สลึง
- หัวป่านต้น 1 สลึง
- วิธีปรุงยา:
- นำเครื่องยาทั้งหมดมาบดรวมกัน
- วิธีใช้:
- ใช้พอกฝีทุกชนิด เชื่อว่าหายดีนัก
4. ตำรับยาพอกฝีมีพิษจากข้าวสุกเผาและสมุนไพร (จากตำราพระโอสถพระนารายณ์)
ตำรับนี้ใช้ข้าวสุกที่ผ่านการเผา ร่วมกับสมุนไพรอื่นๆ เพื่อพอกฝี
- ส่วนประกอบ:
- ข้าวสุก 3 ปั้น
- เปลือกโปรง 2 สลึง
- พลู (ปริมาณเท่าเปลือกโปรง)
- ใบชะมดต้น (ให้มีน้ำหนักเท่ายาทั้งหมดรวมกัน)
- วิธีปรุงยา:
- นำข้าวสุกมาเผาไฟให้ไหม้
- บดกับเหล้าพร้อมด้วยเครื่องยาอื่นๆ ที่เหลือ
- วิธีใช้:
- ใช้พอกฝีที่มีพิษทุกชนิด
5. ตำรับยาพอกหรือพ่นฝีจากไม้น้ำเน่าและสมุนไพร (จากตำราพระโอสถพระนารายณ์)
ตำรับนี้ใช้ส่วนประกอบที่แปลกกว่าตำรับอื่น คือไม้ที่เน่าอยู่ในน้ำ
- ส่วนประกอบ:
- ไม้อันเน่าที่อยู่ในน้ำ 1 กำมือ
- ขมิ้นอ้อย 7 แว่น
- ข้าวเบือ 3 หยิบ
- วิธีปรุงยา:
- นำเครื่องยาทั้งหมดมาบดรวมกันให้ละเอียด
- วิธีใช้:
- ใช้พอกหรือพ่นบริเวณที่เป็นฝี
- สรรพคุณ: แก้สรรพพิษฝีทั้งปวง เชื่อว่าหายดีนัก
6. ตำรับยาพอกฝีจากใบมะกาและส่วนผสมอื่น ๆ (จากตำราพระโอสถพระนารายณ์)
ตำรับนี้ใช้ใบมะการ่วมกับส่วนผสมที่ให้ความเย็นและมีฤทธิ์สมาน
- ส่วนประกอบ:
- ใบมะกา 18 ใบ
- ข้าวสุก 3 ปั้น
- แป้งข้าวหมาก 3 ลูก
- น้ำตาลโตนด 1 บาท
- วิธีปรุงยา:
- นำข้าวสุกมาเผาไฟให้ไหม้
- บดกับเหล้าพร้อมด้วยเครื่องยาอื่นๆ
- วิธีใช้:
- ใช้พอกแก้ฝีทุกชนิด เชื่อว่าหายวิเศษนัก
7. ตำรับยาต้มดื่มจากขลู่ เหงือกปลาหมอ และข้าวเย็นเหนือ (จากตำรายาเกร็ดสมเด็จพระสังฆราชเจ้า กรมหลวงวชิรญาณวงศ์)
ตำรับนี้เป็นยาต้มดื่มเพื่อแก้ฝีจากภายใน
- ส่วนประกอบ:
- ขลู่ทั้งห้า (เอาทั้งต้น) อย่างละ 1 ต้น
- ต้นเหงือกปลาหมอ 1 ต้น
- ข้าวเย็นเหนือ 5 ตำลึง
- วิธีปรุงยา:
- นำเครื่องยาทั้งหมดใส่ลงในหม้อ
- ต้มรวมกัน
- กรองเอาแต่น้ำยาสำหรับดื่ม
- วิธีรับประทาน:
- ดื่มบ่อยๆ แทนน้ำ
ข้อควรพิจารณาและคำแนะนำที่สำคัญ:
ฝีเป็นการติดเชื้อแบคทีเรียที่ทำให้เกิดการสะสมของหนอง หากไม่ได้รับการรักษาที่ถูกต้อง อาจลุกลาม เกิดการติดเชื้อในกระแสเลือด หรือสร้างความเสียหายต่อเนื้อเยื่อโดยรอบได้
ตำรับยาแผนโบราณเหล่านี้เป็นภูมิปัญญาที่มีคุณค่า แต่การนำไปใช้ควรทำด้วยความระมัดระวังอย่างยิ่ง โดยเฉพาะตำรับที่มีพิธีกรรม (เช่น การท่องคาถา) หรือส่วนผสมบางอย่างที่อาจต้องใช้ความเชี่ยวชาญในการเตรียมและควบคุมปริมาณ (เช่น การเผาไหม้ การใช้เหล้า) รวมถึงความสะอาดในการเตรียมยา เนื่องจากฝีเป็นการติดเชื้อ หากการเตรียมยาไม่สะอาดอาจทำให้อาการแย่ลงได้
ขอแนะนำอย่างยิ่งว่า หากคุณมีฝี โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากมีขนาดใหญ่ เจ็บปวดมาก มีไข้ หรือมีอาการแย่ลง ควรรีบไปพบแพทย์แผนปัจจุบัน เพื่อรับการตรวจวินิจฉัยและวางแผนการรักษาที่ถูกต้องเหมาะสมที่สุด ซึ่งอาจรวมถึงการผ่าระบายหนองและการใช้ยาปฏิชีวนะ หากต้องการใช้สมุนไพรหรือตำรับยาแผนไทยเสริม ควรปรึกษาแพทย์แผนไทยผู้เชี่ยวชาญควบคู่ไปกับการรักษาแผนปัจจุบัน เพื่อให้มั่นใจในความปลอดภัยและประสิทธิภาพ
